ARCHITEKTURA STAROŻYTNEGO RZYMU - cz. II

TERMY – czyli łaźnie publiczne swoja budowlą różniły się nieco od greckich, choć wyraźnie były na nich wzorowane. Były to zespoły budowli i ogrodów. Urządzono je z wielkim przepychem, bardzo komfortowo. W termach mogli bywać wszyscy obywatele, a niektórzy za zgoda cesarza nawet bezpłatnie.

- można było skorzystać z kąpieli parowej  (sauny) jak i kąpieli wodnej zimnej i gorącej oraz uprawiać gimnastykę, korzystać z biblioteki, z pokoi muzycznych, sal do gier w kości, dokonywać różnych zakupów, spotykać się z przyjaciółmi, a nawet w bogato ozdobionych rzeźbami ogrodach obejrzeć przedstawienie teatralne, dyskutować, czytać albo wypoczywać.

Półkoliste sklepienie zw. kolebkowym term wsparte na dwóch rzędach kolumn, bogato zdobione. Ściany wykładane były marmurem, zdobione malowidłami, posadzki wykładane były mozaikami.

System kanalizacyjny rozbudowywany był by zaopatrzyć miasta w czystą wodę - budowane były tzw.  AKWEDUKTY – inaczej wodociągi lub „prowadnice wody”.

 Sieć akweduktów w Rzymie liczyła 420 km. Dostarczały milion m³ wody źródlanej na dobę.

- były to długie i wysokie arkadowe konstrukcje budowane nad dolinami i rzekami na których położone były rury lub kamienne koryta, którymi płynęła woda
z wyżej położonych źródeł,  dołem zaś odbywał się ruch pieszy i kołowy. Akwedukty dostarczały wodę do fontann, łaźni i domów zamożnych. Składały się najczęściej z dwóch kondygnacji arkad – rzędów półkoliście zamkniętych od góry otworów. Łuk półkolisty, utworzony promieniście ułożonych cegiełek wytrzymuje bardzo duże ciężary. Budowla ze względu na zastosowaną technikę daje wrażenie pięknej, lekkiej i wytrzymałej.

MOSTY  -

 Konstruowano z drewna na palach; później kamienne filary łączono z drewnianym pomostem. Powstawały także kamienne mosty łukowe według wspólnego wzorca. Składały się one z jednego lub wielu półkolistych łuków. Rzymskie mosty budowano znacznie solidniej Nawierzchnia mostu była na ogół wykonana z bloków kamiennych. Szerokość jej wahała się od 3-19 m. Całość dla podniesienia bezpieczeństwa była wykończona poboczną balustradę. Już wówczas wyznaczano fragmenty dla ruchu kołowego (iter) i dla ruchu pieszych( decursoria ). Największy most był zbudowany na Dunaju most Trajana: szerokość 13-19 m i długość 1100 m. Dla Rzymian sprawna komunikacja była koniecznością ze względów pokonywania dużych odległości.

ŁUKI TRIUMFALNE – pomniki wznoszone ku czci zwycięskich wodzów, wracających z udanego podboju.  Były ogromnymi, wolnostojącymi bramami z płaskorzeźbami przedstawiającymi bohaterskie czyny władców. Łuk triumfalny był bramą ze zdobioną płaskorzeźbami i kolumnami fasadą, z attyką, na której widniały inskrypcje na cześć bohatera. Posiadały konstrukcje jedno-, dwu- lub trójprzęsłowe, podtrzymywane filarami, w kształcie kolumny. Przejście pod łukiem było punktem kumulacyjnym pochodu triumfalnego. Na szczytach łuków triumfalnych był przedstawiony zwycięzca na kwadrydze (dwukołowy pojazd zaprzężony w cztery konie). Do naszych czasów zachowało się sporo tych budowli, w samym Rzymie możemy podziwiać łuki Oktawiana Augusta, Tytusa, Konstantyna Wielkiego.

                                                                           

Łuk Tytusa – wzniesiony dla uczczenia zwycięstwa Tytusa, syna cezara Wespazjana, które odniósł na wschodzie (w Judei) tłumiąc zbrojne bunty przeciw rzymskiej tyranii. Dla rzymian było ono umocnieniem potęgi imperium.  

KOLUMNY

W architekturze rzymskiej stosowano cztery zasadnicze porządki zapożyczone ze wzorów etruskich i greckich: toskański (etruski), dorycki, joński i koryncki. Porządek koryncki stał się charakterystyczny dla starożytnego Rzymu i stosowany powszechnie zarówno w świątyniach jak i budowlach świeckich. Sami wykształcili porządek kompozytowy.

Łączył elementy porządku jońskiego i korynckiego. Podstawowe cechy wyróżniające go, to:

• ustawienie kolumny na piedestale
• ukształtowanie głowicy: górna jej część uformowana jest z ustawionych na przekątnych wolut zaczerpniętych z porządku jońskiego, poniżej koszyk z liści akantu.

Całość potraktowana jest rzeźbiarsko.

Rzeźby architektoniczne – to płaskorzeźby podporządkowane architekturze. Wykonywano je z precyzją
i mistrzostwem, była realistyczna i psychologiczna. Wiernie oddawała rzeczywistość. Z okresu cesarstwa pochodzą dzieła rzeźbiarskie: reliefy na kolumnach i łukach triumfalnych. Najczęściej przedstawiają one sceny ze zwycięskich podbojów dokonywanych przez rzymskich wodzów.

 
 

Kolumna Trajana (113r.) jest najlepiej zachowanym i najciekawszym elementem antycznego zespołu architektonicznego Forum Trajana – doskonałego dzieła wielkiego architekta starożytności Apollodorosa z Damaszku.

Wysoka na ok. 40 m. Kamienna konstrukcja oplata w jej głównej owalnej części 200–u metrowa marmurowa wstęga pokryta wspaniałymi płaskorzeźbami. Składa się ona ze 155 scen ułożonych w porządku chronologicznym (wedle wydarzeń wojennych).

Jest to niezwykła kronika dwóch wypraw wojennych Trajana przeciw Dakom zawiera 2,5 tyś. wyrzeźbionych postaci.

Upamiętnia ona walki Trajana  na terenach dzisiejszej Rumunii, które doprowadziły do włączenia jej do Imperium Rzymskiego. Podkolorowane marmury zachwycają drobiazgowością szczegółów i realizmem scen.
Kolumnę wzniesiono z 19 kamiennych bębnów, w środku których wydrążono spiralne schody prowadzące na taras na szczycie. Między reliefami można zauważyć 46 małych okienek oświetlających, klatkę schodową. W podstawie kolumny umieszczona była szczerozłota urna z prochami cesarza. Pierwotnie na jej wierzchołku stał posąg tego cesarza, zmieniony w czasach nowożytnych na rzeźbę
św. Pawła.

Kolumna Marka Aureliusza

została ustawiona na Polu Marsowym

w starożytnym Rzymie

 Płaskorzeźby wykonane na tej kolumnie są głębsze (do cięcia kamienia użyto świdra), postacie są wyższe i spiętrzone, co miało wywołać wrażenie wieloplanowości (scena przedstawiająca prowadzenie jeńców). W scenach nie pokazano pejzażu.

    Podsumowując architekturę rzymską należy podkreślić mistrzostwo, jakie osiągnęli
w stosowaniu łuku, kopuły. Rzymianie budowali z kamieni miękkich, niewielkich, a z upływem czasu również z cegły, znali cement otrzymywany z pyłu wulkanicznego, umieli sporządzać zaprawę murarską. Wynalezienie i zastosowanie łuku – arkady (łuku na filarach), sklepienia i jego specyficznej formy – kopuły, miało ogromne znaczenie dla rozwoju architektury, a rzymskie osiągnięcia techniki budowlanej były i są odtąd stosowane w całej architekturze europejskiej.

Przed ponad dwoma tysiącami lat zdobycie tych umiejętności było wielkim odkryciem.