KOŚCIÓŁ ŚW. WŁADYSŁAWA W SZYDŁOWIE

KOŚCIÓŁ ŚW. WŁADYSŁAWA W SZYDŁOWIE

Kościół parafialny został ufundowany przez  króla Kazimierza Wielkiego. W 1355 roku ukończono budowę kościoła Św. Władysława (patrona ojca Kazimierza Wielkiego – Władysława Łokietka). Jest on jednym z kościołów ekspiacyjnych (pokutnych) Kazimierza Wielkiego. Stoi on na miejscu pierwotnego, drewnianego kościoła farnego. Król Kazimierz Wielki, rozkazał wrzucić kaznodziei i wikariusza katedralnego z Wawelu Marcina Baryczkę do Wisły za zbyt śmiałe upominanie monarchy w związku z jego rozwiązłym stylem życia.  Po pewnym czasie zrozumiał popełnione zło i jako pokutę wystawił kilka kościołów. Jan Długosz wymienia 6 kościołów: Szydłów, Stopnica, Wiślica, Sandomierz, Kargów, Zagość.

 Kościół znajduje się na odnowionej trasie Małopolskiej Drogi św. Jakuba z Sandomierza do Tyńca, która to jest odzwierciedleniem dawnej średniowiecznej drogi do Santiago de Compostela i związana jest z pielgrzymowaniem do grobu św. Jakuba.

Kościół był odnawiany na przełomie XVI i XVII wieku, częściowo został spalony w 1630 roku a restaurowany w XVII i XIX wieku. Kościół został odbudowany, ale pierwotny kształt przywrócono jedynie prezbiterium. W czasie działań wojennych w 1944 roku kościół został zrujnowany. Odbudowany został w latach 1945-1948.

Pierwotną świątynia wzniesiona  była na planie prostokąta z wielobocznym prezbiterium. Ta budowla sakralna jest jedynym gotyckim, ceglanym budynkiem zachowanym do dzisiaj w Szydłowie. Kościół usytuowany jest na najwyższym punkcie miasta, położony obok południowo-wschodniego narożnika murów miejskich. Budowla dominuje nad całym miasteczkiem i przytłacza je swą bryłą. Otoczony on jest starodawnym murem cmentarnym od północnego zachodu i zamkniętym od wschodu odcinkiem murów miejskich z dzwonnicą w południowo-wschodnim narożniku muru oraz murowaną bramą od południowego-zachodu, zwieńczoną trójkątnym szczytem.

Fara zbudowana jest z cegły z użyciem zendrówki, (co samo w sobie już jest wyjątkiem, bowiem wszystkie budynki z tamtego okresu, a także późniejsze, wznoszono z miejscowego wapienia) oraz z zastosowaniem kamienia do szczegółów konstrukcyjnych i dekoracyjnych. Od strony zachodniej znajduje się podwójny portal bogato profilowany, ostrołukowy, z ciosu z XIV w. i mniejszy, okrągłołukowy późnorenesansowy z XVII wieku. Od północy  zbudowana jest na początku XVII w. Kaplica Literacka. Ostrołukowy gotycki portal znajduje się od południowej strony i jest podobny do portalu zachodniego. Nieopodal świątyni znajdowała się także gotycka wikarówka, została ona jednak zniszczona w czasie walk w 1944. Jej ruiny znajdują się przy murze obronnym na południe do kościoła. Był to gotycki budynek z nadbudowanym później piętrem. Zbudowano go prawdopodobnie na przełomie XIV i XV w. Zachowane wejście do piwnic posiada odrzwia ciosowe, ostrołukowe

Dachy kościoła są strzeliste, dwuspadowe, gontowe, odtworzone wraz z wiązaniem w 1945-47 roku na wzór dawnych z XVII wieku. Nad nawą i kaplicą jest dach wspólny z wieżyczką na sygnaturkę, zrekonstruowaną na wzór późnobarokowej z 1732 roku. Zakrystia przykryta jest dachem pulpitowym.
Kościół był powiększony na przełomie XVI i XVII wieku przez dobudowanie kaplicy północnej i kruchty zachodniej, jednak w 1630 roku uległ zniszczeniu, kiedy to spłonęło całe miasto.
Okres wojen szwedzkich, w czasie których miasto i kościół znów ucierpiały, nie sprzyjał odbudowie. Prawdopodobnie kościół stał przez wiele lat nie nakryty dachem, skoro przepalone sklepienia, obciążone zwałami dachówki rzymskiej i niszczone przez deszcze i mrozy zawaliły się. Ocalało jedynie sklepienie nad zakrystią i kaplicą północną z powodu małej rozpiętości i znacznej swej grubości - a może wcześniejszemu zabezpieczeniu. Opierając się na pewnego rodzaju kronice robót, np. powstałej przez rycie nazwisk i przy nich lat, w kamieniu i cegle południowej ściany prezbiterium, prawdopodobnie przez majstrów zatrudnionych przy robotach w kościele, można by dojść do wniosku, że przebudowa miała już miejsce przed pożarem z roku 1630 w latach 1580-1604. Fara w ostatnim okresie powojennym uchodziła za kościół jednonawowy. W planie składała się z: nawy o wymiarach 10.10 x 14.70 m., prezbiterium zakończonego połową sześcioboku o wym. 5.90 x 9.45m., zakrystii zakończonej też połową sześcioboku o wym. 3.25 x 7.00m.,  kręconej klatki schodowej. Poza tym miała ona później dobudowane: kaplicę północną, kruchtę (zachodnią i południową)
Obramienia okienne, gzymsy i cokoły wykonane są z miejscowego piaskowca, a portale - z pińczowskiego. Późniejsze przybudówki wykonano z kamienia łamanego, układanego warstwowo i otynkowanego. Pod kościołem nie było piwnic. Jedynie pod kaplicą północną znajduje się niewielki sklepiony grobowiec. Dostępny jest on jedynie przez niewielkie okienko zewnętrzne. Pierwotnie (do sierpnia 1944 roku) nawa miała powałę drewnianą, prezbiterium - sklepienia barokowe, zakrystia - sklepienie gotyckie, doskonale zachowane do dziś. Kaplica przykryta była beczką, a kruchta - beczką z lunetami. Podczas wojny uległy zniszczeniu dachy, cała stolarka, łącznie z wyposażeniem kościoła. Ocalał jedynie ołtarz z XVI wieku.

Kościół posiadał układ halowy – dwie nawy o równej wysokości rozdzielone słupami umieszczonymi w osi budowli. Do korpusu przylega prezbiterium, zamknięte wielobocznie, z dobudowaną zakrystią, także zakończoną wielobocznie, z wieżyczką schodową od strony zachodniej. Arkada łuku tęczowego jest ostrołukowa. Sklepienia korpusu wspierały się na dwóch ośmiobocznych słupach.

Ołtarz główny w formie tryptyku, datowany na przełom XV i XVI wieku. W polu środkowym znajduje się w nim figura Madonny z Dzieciątkiem w towarzystwie św. Piotra i św. Pawła. Na skrzydłach namalowano sceny z życia obu świętych, górne kwatery pokazują: wręczenie kluczy św. Piotrowi oraz jego ukrzyżowanie, a dolne nawrócenie i ścięcie św. Pawła[1].

---

[1] C. Jędrzejewski, Szydłów przez stulecia, monografia Gminy Szydłów, Szydłów 2011, s.414 – 1415.