MIASTO KRÓLEWSKIE ŁĘCZYCA

MIASTO KRÓLEWSKIE ŁĘCZYCA

W średniowiecznej Polsce Łęczyca odgrywała pierwszoplanową rolę. Była położona w centralnej części państwa piastowskiego, przy ważnym szlaku handlowym. Stała się stolicą jednej z siedmiu prowincji, na której podzielona była Polska. Na przełomie XI i XII wieku Łęczyca była grodem kasztelańskim, od XIII stolicą księstwa, od XIV województwa, siedzibą sądów ziemskich i starostwa grodowego.

W XII wieku od  środka łęczyckiego zaczęła kształtować się osada o charakterze miejskim. Dawny gród ze wzglądu na bagnistą okolicę nie mógł dalej się rozwijać. Mimo to aż do XIV w. spełniał rolę siedziby książęcej. Odpowiednie warunki osadnicze znajdowały się ok. 300 metrów na północny wschód od pierwotnych zabudowań. Tam właśnie wybudowano opactwo, a następnie kolegiatę. Łęczyca również rozwijała się również jako osada targowa na zachodnim brzegu Bzury, w miejscu zwanym Emaus. Tę cześć nazywano starym miastem, mieścił się tam kościół Świętego Krzyża i młyn. Wreszcie w okolicy dzisiejszego placu Tadeusza Kościuszki – obecna starówka, powstała kolejna osada zwana Nowym Miastem, której w powie XIII wieku nadano . Zatem w średniowieczu Łęczyca składała się z aż czterech punktów osadniczych, które tworzyły swoisty kompleks mieszkalno – obronny[1].

Pierwsza lokacja miasta na prawie niemieckim miała miejsce przez 1267 rokiem,  rozkwit Łęczycy nastąpił w XIV wieku za panowania Kazimierza Wielkiego wybudował zamek i otoczył miasto murami. Warownia w Łęczycy należy do typu zamków miejskich. Zamykał ufortyfikowane miasto od strony południowego – wschodu. Chodź sam zamek był oddzielony od miasta fosą zasilaną wodą z Bzury, z mostem zwodzonym[2].  Od północy prowadziła do miasta brama Poznańska, niekiedy zwana też zwana w źródłach Toruńską. Od południa znajdowała się brama Krakowska. Usytuowanie tych bram wynika z przebiegu drogi funkcjonującej już w czasach przed lokacją miasta. Biega ona z południa od Krakowa na północ do Płocka i Włocławka. 
Mury otaczające miasto miały dziewięć baszt (licząc w tym dwie wieże bramne), które były rozmieszczone od północy, zachodu i południa, gdyż od wschodu płynęła Bzura i znajdowały się rozlewiska, Łęczyca miała naturalne zabezpieczenie.

Przestrzeń miasta zamknięta obwarowaniami tworzyła regularny czworobok ze ściętymi częściowo rogami. Była rozłożona na dziewięć kwadratów o prawie równych bokach. Blok środkowy przeznaczony był rynek. Regularność została zakłócona przez trzy duże, murowane obiekty. W południowo-zachodniej części miasta był to kościół św. Andrzeja, w północno-wschodniej kościół dominikanów św. Dominika i św. Jacka[3].

Południowo – wschodnią cześć Łęczycy zajmował zamek. Był on włączony w system murów miejskich, ale stanowił też fortyfikację sam w sobie. Zamek znajduję się na sztucznym nasypie wznoszącym się 5 metrów ponad powierzchnię przyległego terenu. Zamek ma plan zbliżony do prostokąta o lekko załamanych bokach, całość wzniesiona jest z cegły pierwotnie w układzie polskich. Mury obwodowe miały wysokość co najmniej 10 metrów, niestety nie widomo jak były zwieńczone[4].

W narożniku południowo – zachodnim znajdowała się wieża na planie zbliżonym do kwadratu, o  boku ok. 10 m,  w górnych kondygnacjach ośmioboczna. Głównym budynkiem mieszkalnym była trzypiętrowa wieża usytuowana w części wschodniej, zbudowana z cegły.  Był to „stary zamek”. Obok wieży mieszkalnej znajdował się budynek zwany „sienią wielką”. W samym narożniku północno – zachodnim był dom o dwu Pietrach, zwany „izbą wielką”, w którym odbywały się zjazdy. Podczas przebudowy  i rozbudowy w 1563 – 65 na zamku wzniesiono nowy dom w narożniku północno – wschodnim. Wtedy też przebito nową bramę zwaną Bramą Wodną. Zamek wraz z przygródkiem, gdzie były budynki gospodarcze, zajmował cały południowo-wschodni narożnik miasta[5].

Na rynku znajdował się ratusz, zapewne murowany, w jego piwnicach mieściło się więzienie. Obok usytuowany był pręgierz. Zabudowa wokół rynku była w części murowana[6].

---

[1] Gazeta Wyborcza, Spacerownik po regionie czyli szlakiem zamków w województwie łódzkim, Zeszyt I, Łódź 2014, s. 2.

[2] Zamki Polskie serwis historyczno – krajoznawczy, (http://zamki.res.pl/leczyca.htm dostęp 2 czerwca 2014)

[3]S. Trawkowki, Atlas Historyczny Polski, województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku, część II, Warszawa 1998, s. 82.

[4] Zamki Polskie (http://www.zamki.pl/?idzamku=leczyca 2 czerwca 2014)

[5] S. Trawkowki, op.cit, s. 82.

[6] S. Trawkowki, op.cit, s. 83.