STIUK – SZTUKATERIA – WYPRAWA

STIUK – SZTUKATERIA – WYPRAWA – materiał zdobniczy nakładany na ściany i elementy arch. wnętrz (rzadziej elewacji).
Skład: wapno, piasek marmurowy, gips, klej i barwniki.

Cechy: z stiuku kształtuję się motywy figuralne, ornament, a nowe arch. ( pilastry, archiwolty, supraporty itp.). Może być jedno- i wielobarwny, a także złocony, barwiony, z dodatkiem gipsu alabastrowego; naśladuje marmur (tzw. marmoryzacja lub sztuczny marmur – marmo stucco). Dekorację wykonane w stiuku nazywamy sztukateriami.

Odmiany: Stiuk lśniący (stucco lustro) oznacza bądź wyprawę stiukowa ściany, która przez gładzenie rozgrzaną kielnią otrzymuje błyszczący połysk, bądź malowidło temperowe powleczone à woskiem punickim.

Historia: od starożytności, charakterystyczny dla Włoch.

Znany na terenie Ameryki prekolumbijskiej.

·         Egipt: maska pośmiertna Nefretete, sarkofagi

·         Kreta(Konossos):reliefy figuralne

·         Grecja właściwa: dekoracja architektoniczna

·         Etruria: grób reliefów

·         Rzym: Villa Farnesina I w.pne.;

·         baptysterium Ortodoksów w Rawennie

·          G.Romano: Villa Givlie

·          Primaticcio: pałac Fontainebleau

·         Bernini: "Catedra Petri" 1657-1666-tron piotrowy

·         Po połowie XVI w. pojawiają się w Polsce włoscy sztukatorzy, dekorują min. Katedrę Błogosławionego Czesława

·         Pod koniec XVII w. następuje rozkwit dekoracji (Fontana, dekoracja w kościele św.Anny w Krakowie.)

*marmoryzacja - wykonywanie dekoracji w barwionym stiuku na ścianach, schodach, kolumnach.

Marmoryzacja była najbardziej popularna w okresie baroku (XVIII w.). Technika stosowana także w introligatorstwie, ceramice użytkowej.