OŁTARZ
·
Miejsce
służące do składnia ofiar kultowych.
·
Znane niemal
we wszystkich rozwiniętych religiach.
·
Z kamienia,
drewna, marmuru, a także stiuku, czasami zdobione polichromią.
·
Pierwotną
formą były wzniesienia usypane z ziemi lub naturalne kamienie.
·
W
starożytnym Egipcie wiązały się z kultem zmarłych
(płyty lub stoły przy grobach);
w świątyniach ustawiano na dziedzińcach (monumentalne
bloki kamienne) lub w pomieszczeniach otaczających sanktuarium.
·
Żydzi (przed
diasporą) umieszczali ołtarze całopalenia na dziedzińcach przed
świątyniami oraz mniejsze kadzielne, wewnątrz budowli.
o Często bogato zdobione drogocennymi
kamieniami.
·
Różne
kształty przybierały w kręgu rzymskim i greckim; ustawiane były:
o przed
świątyniami bóstw,
o na placach miejskich,
o w świętych gajach,
o przy źródłach,
o na górach
(wzniesienia z ziemi i kamieni, bloki marmurowe)
·
Lararium – (aspekt prywatny)
w rzymskich domach; małe ołtarzyki na początku ustawiane w atrium, następnie w perystylu
lub cubiculum
(sypialnia). miejsce kultu larów, opiekuńczych bóstw domowych. W kapliczce
ozdobionej malowidłem przedstawiającym geniusza rodziny, składającego w
obecności larów ofiary z wina, umieszczano też figurki wyobrażające lary
·
Niekiedy w antyku
miały monumentalną oprawę architektury.
·
W chrześcijaństwie:
·
Miejsce
modlitwy kapłana i ofiary mszy.
·
Pierwsze
miały formę stołu lub rumby grobowej.
·
MENSA – zasadnicza część ołtarza, w której wmurowane
są relikwie (kwadratowe wydrążenie, zw. sepilcrum - grób). Monolitowa
płyta z piaskowca lub marmuru. Oparta na nóżkach -
stipes,
lub skrzyni, często o kształcie sarkofagu lub bloku.
·
Od ok. IV
–VI w. àdekoracyjna oprawa w formie -
cyborium.
·
CYBORIUM – baldachimowa obudowa arch., wznoszona nad
ołtarzami, grobami świętych, chrzcielnicami lub relikwiarzami.
o
Wykonywane z kamienia i drewna.
o
Najczęściej
w okresie romańskim i gotyku.
o
Dominujący
typ stanowią cyborium o czterech k olumnach, dźwigających baldachim kopułowy,
ostrosłupowy lub o bardziej złożonych kształtach, często ze sklepieniami od
wewnątrz.
o
W gotyku
istniało kilka typów cyborium: przyścienne, niszowe, związane z -
lektorium, także
przenośne i podróżne.
o
W renesansie
i baroku przeważał typ arch. wolno stojący. Barok często zwiększał liczbę
kolumn i urozmaicał kształty zwieńczenia.
·
Tabernakulum – (łac. Tabernakulum – „szałas”), mała zamykana
na klucz szafka stojąca pośrodku tylniego brzegu mensy ołtarzowej, przeznaczona
do przechowywania hostii i komunikantów.
·
Wykonywano z
drewna, wewnątrz obijano białym jedwabiem.
·
Zdobiona zwłaszcza od czasów baroku
dekoracyjna rzeźbą, polichromowaną.
·
W
średniowieczu wmurowywano niekiedy w ścianę obok ołtarza głównego i zw. wtedy sacramentarium. Wmurowane w ściankę lub
wolno stojące zw. jest czasem błędnie - cyborium.
·
Lektorium –
drewniana lub murowana ścianka oddzielająca w kościołach ( głównie biskupich i
klasztornych) prezbiterium od nawy; 2-5m wysoka, zasłaniająca częściowi lub
całkowicie ołtarz główny.
o Pośrodku znajdowały się drzwi, w górnej części
trybuna muz., kazalnica i pulpit do czytania Ewangelii, niekiedy organy.
o Były najczęściej ścianą pełną lub w część górnej
ażurową, czasem baldachimowym występem pośrodku.
o Najczęściej w formie portyku arkadowego, trój-
lub pięcioprzęsłowego.
o Arkady od prezbiterium bywały często ślepe. Bogate
rozczłonkowanie arch. uzupełniała
przeważnie dekoracją rzeźbiarską, czasem malarską.
o Wykształciły
się w XII w., wznoszone do XVI w., głównie w kościołach katedralnych i
klasztornych ( Francja, Anglia, Niemcy, Niderlandy), w XVIII w. uległy w
większości zniszczeniu.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz